Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2016

Η Γερμανία αποτελειώνει την Ελλάδα, κοιτίδα του πολιτισμού



του José Pablo Feinmann[1] (προς τον Jorge Alemán[2])

Κατά την τελευταία Συνδιάσκεψη Παν-λατινοα-μερικανικής Σκέψης που έγινε στην πόλη Τουκουμάν (Αργεντινή), πολλοί από τους ομιλητές συνέδεσαν την κατάσταση της Λατινικής Αμερικής με το τραγικό μέλλον που απειλεί για μια ακόμη φορά τους Έλληνες, το λαό εκείνον που ούτε λίγο ούτε πολύ η δυτικοευρωπαϊκή παράδοση και οι πιο διακεκριμένοι φιλόσοφοί της αναγνωρίζουν ως κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Έτσι, σε κάποια από τις στιγμές χαλάρωσης, σε κάποιο διάλειμμα, από τις πιο δημιουργικές στιγμές, ως συνήθως, σε αυτές τις μεγάλες συναντήσεις, βρίσκομαι με τον καφέ στο χέρι δίπλα στον Jorge Aleman τον οποίον θαυμάζω και αγαπώ. Μου λέει: «Απίστευτο αυτό που γίνεται με την Ελλάδα. Οι ίδιοι οι ευρωπαίοι έχουν βαλθεί να ξεκάνουν τους Έλληνες, τους σημερινούς που έχουν κληρονομήσει τους παλαιότερους στους οποίους η Δύση οφείλει την καταγωγή της, την τραγωδία, τον Όμηρο, τη φιλοσοφία. Να αναστηνόταν ο Χάιντεγκερ να τα δει αυτά! Θα ξαναέπεφτε ξερός στον τάφο! Τα όσα κάνει η Γερμανία είναι σκέτη τρέλα».

Αυτά τα λόγια με έβαλαν σε σκέψεις.

Όλοι γνωρίζουμε το ελληνικό ζήτημα. Ωστόσο, δεν καταφέρνουν όλοι να εξετάσουν με σοβαρότητα το σύνθετο θέμα των αιτίων της γερμανικής παντοδυναμίας στην σημερινή φάση του δυτικού καπιταλισμού. Η ιστορία είναι πλεγμένη με αμέτρητες κλωστές και βρίσκεται σε συνεχή επαναπροσδιορισμό. Αν κάποιος πίστεψε ότι η Γερμανία καταστράφηκε στον λεγόμενο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σήμερα θα πρέπει να ξανασκεφτεί αυτή την θεωρία. Υπάρχει, ακόμα σήμερα, κάτι αληθινό στη φράση εκείνη του Χάιντεγκερ που τοποθετεί την Γερμανία στο κέντρο
των ιστορικών εξελίξεων της Εσπερίας, «στον τομέα γένεσης των δυνάμεων του είναι. Αν η μεγάλη απόφαση της Ευρώπης είναι να φύγει πέρα από τον εκμηδενισμό, τότε ο μόνος δρόμος που της μένει είναι να επικεντρωθεί στις νέες ιστορικο-πνευματικές δυνάμεις που γεννιόνται στο κέντρο της» (Εισαγωγή στη μεταφυσική, κεφάλαιο Ι: «Το βασικό ερώτημα της μεταφυσικής»). Ο Χάιντεγκερ δίνει αυτή τη διάλεξη μπρος σε ένα ακροατήριο νεαρών εθνικο-σοσιαλιστών (1933-34).

Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1953, κι ενώ η Γερμανία βρίσκεται στο μέσον της φάσης του «γερμανικού θαύματος», θα την δημοσιεύσει χωρίς καμία αλλαγή. Ένας νεαρός ονόματι Γιούργκεν Χάμπερμας παρατηρεί τότε ότι τα λόγια εκείνα τού Χάιντεγκερ προετοίμαζαν τους φοιτητές στον ρόλο τους ως μελλοντικούς στρατιώτες των ναζί. Ο Χάμπερμας κάνει αυτή του την παρατήρηση σε ένα σημαντικό κείμενό του σχετικά με την επιθυμία της Γερμανίας να ξεχάσει: «Το καθήκον των καθηγητών της σκέψης δεν είναι να ρίξουν φως στα εγκλήματα του παρελθόντος και να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη τους; Αντί για αυτό, η μεγάλη μάζα, με αρχηγούς τους τότε και τους τώρα υπεύθυνους, το μόνο που θέλει να ακούσει είναι για αποκατάσταση» (Jurgen Habermas Perfiles filosófico-políticos, Taurus, p. 64).

Για να ξεκαθαρίσουμε: ποτέ δεν υπήρξε γερμανικό θαύμα. Το γερμανικό θαύμα ήταν απλά και μόνο μια απόλυτη αναγκαιότητα για την καπιταλιστική δύση. Αυτό το θαύμα (που χρησίμευσε μεταξύ άλλων για να αποδείξει ότι τα συνεχή προβλήματα των περιφερειακών και υποδεέστερων χωρών οφείλονταν στην πνευματική τους καθυστέρηση ή στο ρατσιστικού τύπου επιχείρημα περί τεμπελιάς των νοτίων και δημιουργικής εργατικότητας των βορείων) είναι έργο της αυτοκρατορίας εκείνης που αναδύθηκε πιο ισχυρή κι ενωμένη μετά τον πόλεμο: των ΗΠΑ. Το Σχέδιο Μάρσαλ δημιουργείται για τη Γερμανία. Εκεί, στο κέντρο της Ευρώπης, βρίσκεται εκείνο το έθνος που πρέπει να χαίρει ιδιαίτερης προσοχής και προστασίας από τη Δύση. Έτσι, μετά την πτώση του τείχους, μετά την ενοποίηση, η Γερμανία ισχυροποιεί όλο και περισσότερο την οικονομική της θέση και την ηγεμονία της στην Ευρώπη.

Σήμερα η Φύρερ Μέρκελ έχει ξεπεράσει σε παντοδυναμία τον Φύρερ Χίτλερ. Αλλά η Φύρερ Μέρκελ είναι πιο πονηρή από τον τρελλάρα Φύρερ του 1933. Δεν τα έχει βάλει καθόλου με τους εβραίους. Αντίθετα τους έχει για συμμάχους. Δεν τα έχει βάλει ούτε με τους Αμερικανούς. Θα μας έπαιρνε πολύ χρόνο να αναφερθούμε στην μακρά ιστορία της αποκατάστασης της γερμανικής υπερηφάνειας. Σήμερα οι «κακοί» στο έργο δεν είναι πια οι ναζί, αλλά οι φονταμενταλιστές του Ισλάμ και οι λαθρομετανάστες. Και οι οφειλέτες, βέβαια. Ακόμα δεν έχουν γυριστεί ταινίες με «κακούς» οφειλέτες, ακόμα δεν είδαμε τους ένδοξους στρατιώτες του ναυτικού να εισβάλλουν στα σπίτια των οφειλετών, με τα φωτεινά τους κράνη, τα επιβλητικά τους πολυβόλα και τις καραμπίνες τους μάρκας Barrett M82 κατασκευασμένες από την Barett Firearms Company. Όχι ακόμα. Αλλά ίσως δεν είμαστε μακριά. Προς στιγμή, όπως η Μέρκελ στην Ελλάδα, εισβάλλουν όχι ως πολεμιστές αλλά ως έμποροι, ακολουθώντας την παλιά συμβουλή που έδινε ο Georges Canning για την Λατινική Αμερική. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η διαφορά μεταξύ Μέρκελ και Χίτλερ. Η Σιδηρά Καγγελάριος του Τετάρτου Ράιχ μπαίνει και κατακτά με το χρήμα, όχι με τα Ες Ες, ούτε με τους στρατηγούς που ως φοιτητές είχαν ακούσει τις διαλέξεις του Χάιντεγκερ, ούτε με την αεροπορία του Goering, ούτε με εκείνο τον λαό των «εθελοντών δημίων» που έδιναν τη ζωή τους ή έπαιρναν εκείνη των εχθρών τους για τη δόξα του φύρερ τους και τα χίλια χρόνια του Τρίτου Ράιχ. Τα χρηματοοικονομικά του καπιταλισμού κάνουν τον καλύτερο πόλεμο.

Όμως, την Ελλάδα; Πώς γίνεται και η Γερμανία, το κέντρο της Εσπερίας, να μην σώζει την Ελλάδα, την μακρινή αλλά πάντα παρούσα καταγωγή της; Η Ελλάδα είναι το σπίτι, η μεγάλη εστία, το σημείο πνευματικής τιμής που πάντα εκθέτανε με θαυμασμό. Είμαστε Δυτικοί γιατί πατρίδα μας είναι ο τόπος του Παρμενίδη, του Ηρακλείτου, του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Ομήρου, των μεγάλων τραγικών ποιητών.

Από το 1830 και μέχρι πριν το θάνατό του, ο Χέγκελ, ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου του Βερολίνου, ως φιλόσοφος του πρωσικού κράτους, κάνει τις ολυμπιακές Παραδόσεις του για την φιλοσοφία της παγκόσμιας ιστορίας. Στην Ελλάδα σταματά με σεβασμό, και χαράσσει την γραμμή της πολύτιμης καταγωγής της Ευρώπης που ο ίδιος αντιπροσωπεύει: «Με τους Έλληνες αισθανόμαστε όπως με την ίδια μας την πατρίδα, αφού είμαστε στο πεδίο του πνεύματος (…) Η Ελλάδα είναι η μητέρα της φιλοσοφίας (…) Το ευρωπαϊκό πνεύμα γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα, από κει προέρχεται το ενδιαφέρον κάθε καλλιεργημένου ανθρώπου για ό,τι ελληνικό» (Δεύτερο Μέρος: ο ελληνικός κόσμος).

Και οι τραπεζίτες δείχνουν ενδιαφέρον προς την Ελλάδα αλλά δεν φαίνονται και πολύ καλλιεργημένοι αφού το μόνο που επιθυμούν είναι να την καταστρέψουν, να την διώξουν από το ευρώ που είναι η συγκολλητική ουσία του ευρωπαϊκού παρόντος. Κανείς δεν φαίνεται να καταλαβαίνει σήμερα ότι η Ευρώπη ή θα σώσει την Ελλάδα ή θα γκρεμίσει οριστικά την ιστορία και την καταγωγή της. Μια Ευρώπη δίχως Ελλάδα είναι μια μπασταρδεμένη Ευρώπη, δίχως συγγενικούς δεσμούς, άστεγη και περιπλανώμενη. Η περιπλάνηση δεν είναι το ίδιον των εβραίων; Όμως η αρχηγός Μέρκελ ξέρει ότι οι εβραίοι σήμερα έχουν ένα δυνατό δικό τους κράτος που τους γλυτώνει από την θλιβερή περιπλάνηση και τη ζητιανιά από τόπο σε τόπο. Και οι παλαιστίνιοι επίσης το ξέρουν αυτό αλλά με άλλο τρόπο, μέσα απ' τον πόνο. Μήπως λοιπόν σήμερα το κράτος που καλύτερα αντιπροσωπεύει το ευρωπαϊκό πνεύμα δεν είναι πια η Ελλάδα αλλά το Ισραήλ; Μάλλον έτσι είναι, αφού το ευρωπαϊκό πνεύμα έχει μετατραπεί σε πνεύμα του καπιταλισμού και αυτός ο τρόπος χρήσης του χρήματος ως όπλο κατοχής δεν έχει τις ρίζες του ούτε στον Όμηρο ούτε στον Παρμενίδη ούτε στον Πλάτωνα. Το εξέφρασε καλά ο Gideon Gekko στην ταινία Wall Street του Oliver Stone: Greed is good (η λαιμαργία είναι καλό πράγμα).

Ξέχασε η αρχηγός Μέρκελ τη διάλεξη που έδωσε ο Χάιντεγκερ όταν ανέλαβε (υποστηριζόμενος από τα SA[3] και τον E. Röhm) την πρυτανία του Φριμπούργου; Σε αυτό το δραματικό σταυροδρόμι ο Δάσκαλος της Γερμανίας είπε: «Η αρχή δεν έχει ολοκληρωθεί. Δεν βρίσκεται πίσω μας ως κάτι τελειωμένο. Η αρχή είναι το ήμισι του παντός (…) στέκεται εκεί ως μια εντολή που έρχεται από μακριά και μας παρακινεί να ξαναβρούμε το μεγαλείο της». Η αρχή βρίσκεται στο μέλλον, πέρασε από πάνω μας και απαιτεί να φανούμε σήμερα τόσο μεγάλοι όσο και οι πρόγονοί μας. Οι κατακτήσεις των στρατιών μας δεν πρέπει να είναι μόνο υλικές, εδαφικές αλλά πριν από όλα πνευματικές (αυτά τα λέει ως εισαγωγή στη μεταφυσική). Κατά τον Πρύτανη Χάιντεγκερ, οι στρατιές του Χίτλερ, έπρεπε να επιτεθούν στην Ευρώπη για να πάρουν και να φέρουν πίσω στους απωλέσαντες την μνήμη της αρχής, το μεγαλείο του ελληνικού πνεύματος. Και καταλήγει έτσι: «Όμως την λάμψη και το μεγαλείο αυτής της πορείας θα το καταλάβουμε πλήρως μόνο όταν κάνουμε την μεγάλη και βαθιά σκέψη της παλιάς ελληνικής σοφίας: «τ γρ δ μεγάλα πάντα πισφαλ» (alles Grosse steht im Sturm) (Πλάτωνος Πολιτεία, 497, d, 9). Ο Χάιντεγκερ χρησιμοποιεί τον Πλάτωνα για να αφυπνήσει το πολεμικό πνεύμα των φοιτητών του. Επί πλέον μέσα σε αυτό το ακροατήριο νέων που ήδη φορούσαν την παραλλαγή των SA, ο δάσκαλος εισάγει τον όρο Sturm που προδίδει τη γλώσσα του Πλάτωνα όμως εκφράζει καλά το πνεύμα των στρατιωτικών σωμάτων που τον άκουγαν με θαυμασμό: των Sturm Abteinlung (των σωμάτων επίθεσης). Ο ικανότατος φιλόλογος ήξερε ότι στη γερμανική γλώσσα Sturm σημαίνει τόσο καταιγίδα όσο και επίθεση. Έτσι λοιπόν, όπως θα γράψει κάποια στιγμή ο καθηγητής Dieter Muller, «ο Χάιντεγκερ έχτιζε εκείνη τη στιγμή, μπροστά στα ξαφνιασμένα πνεύματά μας, τον άξονα Βερολίνου-Αθήνας» (JPF, La sombra de Heidegger, Planeta, Biblioteca Feinmann, Buenos Aires, 2015, p. 63).  

Σήμερα, εκείνος ο άξονας -της μεγάλης αρχής που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, εφόσον είναι το μεγαλείο που το χιτλερικό έθνος πρέπει να κατακτήσει- έχει σπάσει. Η αρχή δεν έχει πια καμία θέση πουθενά. Το Βερολίνο όχι μόνο απαρνιέται την Ελλάδα αλλά επί πλέον την ταπεινώνει. Οι Έλληνες λοιπόν, οι σημερινοί Έλληνες, θα πρέπει να θυμηθούν ότι ένας από αυτούς, ονόματι Ζορμπάς, όταν είδε τα όνειρά τα δικά του και του φίλου του κατεστραμμένα, όταν είδε να διαλύεται και να γίνεται κομμάτια το υδραγωγείο που είχανε σκάψει στην καρδιά του βουνού, ξέσπασε σε τρανταχτά γέλια, έδειξε στον φίλο του να πώς να χορεύει την πανέμορφη μουσική του Θεοδωράκη, άνοιξε τα χέρια του φαρδιά πλατιά, αγκάλιασε με το βλέμμα του ολόκληρη την καταστροφή, την ήττα, και φώναξε: «τί ωραία καταστροφή!». Κι άρχισε πάλι από την αρχή. 

Για τη μετάφραση από τα ισπανικά: Χ. Κόμη

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Página 12 (Αργεντινή) στις 19.07.2015   
http://www.pagina12.com.ar/diario/contratapa/13-277399-2015-07-19.html



[1] Αργεντινός συγγραφέας και σύγχρονος φιλόσοφος.
[2] Αργεντινός ψυχαναλυτής και συγγραφέας με έργο φιλοσοφικό, πολιτικό και ποιητικό.
[3]SA ή Sturmabteilung, παραστρατιωτική οργάνωση των ναζί με αρχηγό τον Röhm.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου